Sıkça Sorulan Sorular
Ortatil nedir?
Ortatil bütün müslüman olan türki dilde konuşanlar için en iyi anlaşılan ilişki dilidir.
Hangi türki diller esas olarak kabul edilir?
Diller 3 diyalekt grubuna bölünür: Oğuz, Karluk, Kıpçak
- Oğuz
- Türkçe
- Azerice
- Türkmence
- Qırımça
- Karluk
- Özbekçe
- Uygurca
- Kıpçak
- Kazakça
- Kırgızca
- Karakalpakça
- Tatarca
- Başkurtça
- Karaçay-Balkarca
- Kumukça
- Nogayca
Neden müslüman olan türk dilleri seçilmiş?
Müslüman türkler arap ve fars dillerinden çok etkilenmiş ve bu dillerden kabul edilmiş kelime sayisi 50% den çoktur. Müslüman olmayan Cuvaş veya Saha (Yakut) dillerini katarsak, o zaman Ortatil'in anlaşım oranı düşe bilir.
Ortatil yapay bir dil mi?
Buna hem "evet" hem de "hayır" diye cevap vere biliriz. Cünkü Ortatil'de başka türk dillerinde olmayan hiç bir şey olmaz. Ama bu dil hiç bir dile yüzde yüz benzemez ve hala kimse bu dili kendi ana dili olarak konuşmaz. Ondan dolayı biz Ortatil'i edebi dile benzete biliriz. Cünkü edebi dil de cemiyet (kamu) tarafından kabul edilmiş bir dildir. Insanlar günlük hayatlarında edebi dilden farklı konuşa bilirler.
Ortatil nasil yapılır?
Proje 5 basamakta yerine getirilir:
- Dil gruplarını kurmak
- Alfabeyi seçmek
- Gramarı seçmek
- Kelimeleri seçmek
- Her bir dilden bi tane kitabı Ortatil'e çevirmek
Projenin nasil yerine getirilmesi hakkında ileride detaylı konuşacağız.
Neden türk dillerinden birisi ilişki dili olarak seçilmedi?
Geçmişte bu hakkında çeşitli fikirler olmuş. Mesela:
- İlişki dili olarak Türkiye türkçesini kabul etmek çünkü bu dil konuşanların sayısı en büyük olan dildir.
- Azericeyi ortak dil olarak kabul etmek. Iddialara göre bu dil öbür türk dillerinde konuşanlar için en kolay anlaşılan dildir.
- Özbek dilinin Harazm diyalektini (şivesini) kullanmak, çünkü bu şivede hem Oğuz hem de Karluk diyalektlerinin unsurları vardır.
Maalesef, zamanımızda bazi türk kavimleri kendilerini türk olarak hissetmezler. O yüzden "türki" diye farsça kelime kullanıyoruz. "Özbek türkçesi", "Kazak türkçesi" diye adlandırmaya çaba gösterildi ama bu o kadar başarılı olmadı. Türkiye türkçesini öbür türk kavimlerine gönüllü olarak kabul ettirmek zordur, belki de imkansızdır.
Türk kavimlerin çoğu rus sömürgesine uğramış, onlara rus dili zorlukla öğretilmiş, rus dilinin üstün dil olduğunu kabul ettirmeye zorlanmışlar. Türkiye türkçesini kabul ettirmeye çalışmak gereksiz olan rus istibdadıyla mukayasaları hatıraya getire bilir.
O yüzden en doğru ve kabul edilme şansı yukarı olan yol bu türk dilinde konuşanlar için daha anlaşımlı ve tanıdık bir dil yaratmaktır.
Ortatil yeni bir fikir mi?
Hayır, geçmişte, özellikle cedidçiler genel bir dil hakkında arzu etmişler. Mesela, İsmail Gaspıralı 1839 yılında JALPI türk dilini yaratmıştır. Ama o zamanın informasyon değişimi tarakki etmemiş, bu dil genel kabul görmemiştir.
Zamanımızdaki bilişim teknolojileri bu işi kolayca yerine getirmek imkanını sağlar, inşallah.
Projeyi yerine getirmek yöntemi
Proje bi kaç basamakta yerine getirilir:
- Dil gruplarını kurmak
- Alfabeyi seçmek
- Gramarı seçmek
- Kelimeleri seçmek
- Her bir dilden bi tane kitabı Ortatil'a çevirmek
Alfabe Ortak Türkçe Alfabesinden seçilir. Bu işte Ortak Türkçe Alfabe:
A Ä B C Ç D E F G Ğ H I İ J K L M N Ň O Ö P Q R S Ş T U Ü V W X Y Z
a ä b c ç d e f g ğ h ı i j k l m n ň o ö p q r s ş t u ü v w x y z
Seçme Yöntemi
Seçme kararı - verilen kelime veya ekin Anlama Değeri (AD) esasında verilir. Anlama Değeri kıymetleri:
- Edebi dilde mevcut = 1.00
- Eskirmiş edebi dilde mevcut = 0.50
- Geniş bilinen şivede mevcut = 0.30
- Geniş bilinmeyen şivede mevcut = 0.15
Kelime veya ekin ADi her bir türk dilinde ölçünür. Sonra, üç dil diyalekt gruplarına göre ortalanır. Sonra, bu ortalamalar eklenip, Ortalama Anlama Değeri (OAD) meydana gelir. OADnin kiymetine göre verilen kelime veya ek kabul edilir veya tartışılır.
OADnın dereceleri
- Eğer OAD 2.3 veya yukarıysa, Ortatil'e tartışmasız kabul edilir.
- Eğer OAD 1.6 veya yukarıysa, Ortatil'e kabul edilir, ama herhangi dil grubu itiraz ede bilir.
- Eğer OAD 1.6 dan aşağıysa, o zaman sadece herhangi bir dil grubunun masa üstüne koyması ve oy vermekle kabul edilmesi mümkündür.
Örneğin
1-örnek: "YEL" kelimesi ("breeze", "ветерок")
| Diller | AD |
|---|---|
| Türkçe | 1 |
| Azerice | 1 |
| Türkmence | 1 |
| Oğuz diyalekti ortalaması | 1.00 |
| Özbekçe | 1 |
| Uygurca | 1 |
| Karluk diyalekti ortalaması | 1.00 |
| Kazakça | 1 |
| Kırgızca | 1 |
| Karakalpakça | 1 |
| Tatarca | 1 |
| Başkurtça | 1 |
| Kıpçak diyalekti ortalaması | 1.00 |
| Ortalama Anlama Değeri (OAD) | 3.00 |
2-örnek: "ŞAMAL" kelimesi ("wind", "ветер")
| Diller | AD |
|---|---|
| Türkçe | 0 |
| Azerice | 1 |
| Türkmence | 1 |
| Oğuz diyalekti ortalaması | 0.66 |
| Özbekçe | 1 |
| Uygurca | 1 |
| Karluk diyalekti ortalaması | 1.00 |
| Kazakça | 0 |
| Kırgızca | 1 |
| Karakalpakça | 1 |
| Tatarca | 0 |
| Başkurtça | 0 |
| Kıpçak diyalekti ortalaması | 0.40 |
| Ortalama Anlama Değeri (OAD) | 2.06 |
3-örnek: "EKMEK" kelimesi ("bread", "хлеб")
| Diller | AD |
|---|---|
| Türkçe | 1 |
| Azerice | 1 |
| Türkmence | 0 |
| Oğuz diyalekti ortalaması | 0.66 |
| Özbekçe | 0 |
| Uygurca | 0 |
| Karluk diyalekti ortalaması | 0.00 |
| Kazakça | 0 |
| Kırgızca | 0 |
| Karakalpakça | 0 |
| Tatarca | 1 |
| Başkurtça | 1 |
| Kıpçak diyalekti ortalaması | 0.40 |
| Ortalama Anlama Değeri (OAD) | 1.06 |
Bu 3 örneğin son neticesi:
- YEL - 3.00
- ŞAMAL - 2.06
- EKMEK - 1.06
Demek ki, "YEL" kelimesi tartışmalarsız kabul edilir, "ŞAMAL" kelimesi de kabul edilir, ama Türk, Kazak, Tatar grupları itiraz ede bilirler, çünkü OAD 2.3 den aşağı. "EKMEK" kabul edilmez, ama Türk, Azeri, Tatar, Başkurt grupları masaya yatırmaları ve oy vermekle bu kelimeyi kabul etmeleri mümkün.
Iletişim
Eğer projeye katkı sunmak istiyorsanız "ortatil@gmx.com"a email göndere bilirsiniz